Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV)’nın verilerine göre; son 10 yıl içinde Beyin Göçü sebebiyle Türkiye’nin maddi kaybının  230 Milyar ABD $ olduğunu belirtmiş ve bu rakamla 7 tane İstanbul Hava Limanı yapılabileceğini önceki yazılarımızda ifade etmiştik.

Türkiye olarak biz nitelikli insan gücümüzü kaybederken ve bu alanda fakirleşip çölleşirken gelişmiş ülkeler bu durumu avantaja dönüştürmenin keyfini yaşamaktadırlar. Yapılan bir araştırmaya göre bu beyinler için cazip çalışma ortamı yaratan ABD’de;

• Bilim insanı ve mühendislerin yüzde 12’si, 
• Doktorların yüzde 23’ü (bunların 1250’si Türk) ve 
• Bilgisayar teknolojisinde çalışanların yüzde 43’ten fazlası yabancı ülke doğumlu olduğu tespit edilmiştir.

Türkiye olarak beyin göçü ile biz kaybederken, ABD’nin bilim ve teknolojide dünya lideri konumunu korumasının sırrı, işte bu yabancı ülkelerin yetiştirdiği üstün beyin gücüne dayanıyor olsa gerek…

F-   Sonuç, Değerlendirme ve Öneriler

Giden her gelişmiş beyin Türkiye için; 

➢ Yüksek teknolojide gerileme demek… 

➢ Bilim üretiminde, AR-GE’de duraklama ve düşüş demek… 

➢ Kamu hizmetinde, sağlıkta, eğitimde kalite kaybı demek… 

➢ İnsani gelişmişlik endeksinde (bilgi, gelir, sağlık, güvenlik vb.) geri kalmışlık demek vb.… 

Araştırmalar, beyin göçünün ekonomik-sosyal ve kültürel olarak ciddi sonuçlar doğurduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda;

1. Göçe maruz kalan insanlar gittikleri ülkelerin kalkınmasına ve zenginliğine önemli katkıda bulunurlar. Göç alan gelişmiş ülkeler daha fazla gelişir, göç veren ülkeler fakirleşir, yetenekli beşeri potansiyel açısından kuraklaşır, çölleşir.
2. Göç veren ülke, kendi vatandaşının yabancı bir ülkede geliştirdiği teknolojiyi yüksek maliyete satın almak durumunda kalır. 
3. Üstün düşünme becerisi olan insanlarını kaybettiği için göç veren ülkede eğitim düzeyi ve yaşam kalitesi düşer, sorunlar katmerlenir.
4. Göç alan ülkeler özgürlükleri artırır ve eğitimde seviyeyi daha da yükseltirler. Dolayısıyla gelişmiş ülkelerle gelişmekte olan ülkeler arasında uçurum meydana gelir.
5. Özel ve kamu sektöründeki kurumsal verimsizlik, ekonomik sınırlılıklar, özgür ve bağımsız bir çalışma ortamının olmayışı, hukuk devleti nosyonundan uzak olma vb. beyin göçünün başlıca sebepleri olarak bilinmektedir.
6. Günümüzde beyin göçü veren ülkeler; Hindistan, Pakistan, Çin, Filipinler, Cezayir, Fas, Tunus, İran, Mısır, Nijerya… Maalesef Türkiye de beyin göçü veren ülkeler arasındadır.  

Öneriler

1. Öncelikle “Beyin Göçünün” genel ve özel sebepleri belirlenmeli ve ona göre stratejiler geliştirilmeli ve önlemler alınmalıdır.
2. Kariyerinin tamamını yurt dışında geçiren Türk bilim insanları ve araştırmacılar ile ortak projeler geliştirilerek bilgi transferi sağlanmalıdır. 
3. Türkiye’deki bilim insanları ve araştırmacılar, yurt dışındaki Türkiye menşeli araştırmacılarla bağlantı kurmaya ve projelerde görev almaya teşvik edilmeli, maddi yönden destek sağlanmalıdır.
4. Zeki çocuklar belirlenerek özel, proje tabanlı eğitime tabi tutulmalı ve gelecekleri güvence altına alınmalıdır. (Özel insanlara özel politika geliştirilip uygulanmalıdır).
5. Eğitim sistemine siyasi değil, ilmi ve ahlaki olarak yaklaşılmalı, özellikle üniversitelerde bilimsel özgürlük ortamı sağlanmalı ve eğitimin kalitesi yükseltilmelidir.
6. Anaokulundan başlayarak Moral Değerler Eğitimi (ahlak) verilmeli, vatan, bayrak ve millet sevgisi aşılanmalıdır.
7. Eğitimciler (okul yöneticileri, öğretmenler ve üniversitede görevli akademik personel dahil) kaliteli bir hizmetiçi eğitimden geçirilmelidir.
8. Bilime ve Ar-Ge’ye ayrılan kaynaklar artırılmalı, iş ve kariyer fırsatları, huzurlu çalışma ortamları sunulmalıdır. 
9. Yönetimde, nepotizme son verilerek ehliyet ve liyakat esas alınmalı, başarı adilane ödüllendirilmelidir…
10. Girişimcilik desteklenmeli, insanların kendi ülkelerinde kalarak da başarılara imza atabilecekleri ortamlar oluşturulmalıdır. 
11. Bütün bunların üstünde ve öncesinde yargı bağımsızlığı sağlanarak, her vatandaşın temel hak ve özgürlükleri güvence altına alınmalı ve özgürce düşünme ve düşündüğünü ifade etme hürriyeti sağlanmalıdır. Zira V.Türkali’nin ifadesi ile “Düşündüğünü söylemekten korkmaya başlarsa bir kişi, düşünmekten de korkmaya başlar.”
12. Yurtdışındaki Türk bilim insanları ve girişimcilerinin envanteri tutulmalı ve düzenli bir iletişim ağı oluşturulmalıdır.
13. Yurtdışındaki Türk bilim insanlarının geri dönüşlerini teşvik için hem finansal hem de sosyal destek paketleri hazırlanmalı, dönen bireylerin entegrasyonunu kolaylaştıran mekanizmalar oluşturulmalıdır.
14. Gençlere ve çocuklara bilim desteği veren bağımsız, TÜBİTAK benzeri kurumlar olmalıdır.
15. Devlet yönetiminde idealist, ehliyet ve liyakat sahibi  insanların görev alması sağlanmalı. 
16. Asıl önemlisi ise her alanda olduğu gibi, beyin göçü konusunda toplumsal bilincin güçlendirilmesini sağlamalı ve bu beyinleri göz bebeğimiz gibi korumalıyız. Bu da toplumu kuşatacak, kısır siyaseti aşmış devlet adamlarının çabaları ve onların model duruşlarıyla gerçekleşir. Zira, beyin göçünü engellemek, sadece maddi yatırımlarla değil, aynı zamanda toplumda sağlanan fırsatlar, adalet ve yaşam kalitesinin artmasıyla mümkün olacağı unutulmamalıdır.

Beyin Göçü konusunu üstat Cemil Meriç’in şu sözü ile bitirelim. “Kıymet bilmeyen milletlerde kıymet yetişmez ve kıymet bilmeyen milletlerin kıymeti olmaz.” 

Kaynakça:

1- DEİK (Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu) Uluslararası Yüksek Öğretim ve Türkiye’nin Konumu Eğitim Ekonomisi İş Konseyi Raporu, İstanbul, Mart 2013.

2- https://www.tuik.gov.tr/

3-https://www.anayasa.gen.tr/degersizlesme.htm

4- https://www.hurriyet.com.tr/egitim/beyin-gocu-degil-beyin-gucu-40263464