Bu mübarek ay ile birlikte artan birlik ve beraberlik geleneği, hem yakınlaşmayı sağlıyor hem de yardımlaşma ve cömertlik duygularını canlandırıyor. Ancak kimileri bu davet işini israfa dönüştürebiliyor. Tatlı dil ve elinde olanı paylaşma hissinin yerini İsraf ve gösterişin aldığı bu sofralar ne ramazan ruhuna ne de peygamber efendimizin ahlakına uyumuyor. Hz. Peygamber, “Kibirsiz ve israf etmeden yiyiniz, içiniz, giyiniz ve sadaka veriniz” sözü ile israfın yasaklığını ifade buyurmuştur. Bir başka hadiste ise Allah Resûlü (sav) şöyle buyurmaktadır: “Âdemoğlu, karnından daha şerli bir kap doldurmamıştır. İnsana belini doğrultacak birkaç lokma yeter. Eğer mutlaka yemesi gerekli ise, midesinin üçte birini yemeğe, üçte birini içmeğe, üçte birini de nefes almaya ayırsın.” (Tirmizi, Zühd, 47) Bu hadis yeme içmede israf sayılacak bir derecede fazlalığa kaçmanın insanı sürükleyeceği zarara dikkat çekmektedir. Günümüz iftar sofralarına bakıldığında, yapılan yiyecek ve içecek israflarının haddi hesabının olmadığını görmek hiç de zor olmasa gerektir. Bu sebeple bizlere düşen de Ramazan ayındaki iftar sofralarını israf sofralarına dönüştürmemektir.
RAMAZAN AYI’ NA DAİR KAVRAMLAR
Her ibadetin kendine mahsus bazı ıstılah ve kavramları vardır. Bu kavramlar sayesinde o ibadet hayat bulur, tanımlanır ve tanıtılabilir. Bu yönüyle kavramlar ilgili olduğu ibadeti gösteren birer adres niteliğindedir. Mesela kıyam, rükû ve secde namazı; nisap, yardım ve yoksul zekâtı; Kâbe, tavaf, ihram Haccı hatırlattığı gibi Ramazan, imsak, sahur, iftar, mukabele, itikaf, fitre (fıtır sadakası), fidye, teravih namazı ve Kadir Gecesi gibi bazı kelimeler de oruç ibadetini, oruç ibadeti de bizlere Ramazan ayını hatırlatır.
İmsak, orucun başladığı vakittir. Yani, kişinin yeme içme ve orucu bozan davranışlardan kendini uzak tutma şartı bu zamanla birlikte başlar. İmsak vakti sabah ezanının okunmasıyla başlar. Hadislerde, sahur yemeğinin imsak vaktine yakın bir zamanda yenilmesi tavsiye edilmiştir.
Sahur, imsak vaktinden önce, oruca hazırlık amacıyla yenilen yemektir. Bir hadiste “Sahur yiyiniz çünkü sahur yemeğinde bereket vardır” buyurulmuştur. (Buhari, Savm, 20).Peygamber Efendimiz sahur yemeğini çok önemsemiş, bir yudum suyla dahi olsa sahur yapılmasını tavsiye etmiştir.
İftar, orucu açmak, oruçluya orucunu açtırmak başlanmış orucu bozmak veya hiç oruç tutmamak anlamlarına gelmektedir. Genel olarak iftar oruca aykırı davranışta bulunma manasına gelmekle beraber, yaygın olarak oruçlu kimsenin vakti gelince usulüne uygun olarak orucunu açması için kullanılmaktadır. İftar vakti ise, “Sonra akşama kadar orucu tamamlayın” (Bakara, 2/187) ayetinde olduğu gibi akşam vaktinin girmesiyle başlar. Bu vakitten itibaren oruç tutan kişi kendini alıkoyduğu işleri yapıp, yiyip içebilir. Hadislerde iftar için acele edilmesi tavsiye olunmuştur. Peygamberimiz ramazan ayı boyunca iftarını akşam namazından önce su ve birkaç hurmayla açmıştır. Oruç açılırken dua etmek sünnettir. Hz. Peygamber iftar esnasında yapılan duaların kabul edileceğini müjdelemiş ve kendisi de, “Allah’ ım ! Senin rızan için oruç tuttuk, Senin verdiğin rızıkla orucumuzu açtık, bizden kabul buyur: çünkü Sen her şeyi işiten ve bilensin” şeklinde dua etmişlerdir. (İbn Mace, Sıyam, 48)
Mukabele, cami veya evlerde, Kur’an’ın hatmedilmek üzere her gün biraz okunması manasına gelir. Mukabele geleneği Cebrâil (a.s.)’in Ramazan aylarında her gece Hz. Peygamber’in yanına gelmesi ve o zamana kadar indirilmiş olan ayetleri karşılıklı okuyarak tekrar etmeleri uygulamasıyla ortaya çıkmıştır. Peygamberimiz bu ibadeti her Ramazan bir defa tekrar etmiştir. Fakat ömrünün son Ramazan’ında ise bu mukabeleyi iki defa yapmıştır. Bayrampaşa Müftülüğü koordinesinde tüm Cami ve Kur’an Kurslarında mukabele okunacak olup vatandaşa duyurusu yapılacaktır.
İtikâf, ibadet etmek amacıyla camide bulunmak, inzivaya çekilmek anlamına gelmektedir. Özellikle Ramazan ayında itikafa girmek sünnettir. İtikâf sırasında kişi zamanını namaz kılarak, Kur’an okuyarak, dini eserleri okuyarak ya da dua ederek geçirmelidir. İtikâf sırasında anlamsız konuşmalardan kesinlikle kaçınılmalıdır. Günümüzde ise salgın hastalığın yayılmasını engellemeye katkı sağlamak ve sorumlu bir mü’min davranışı açısından evimizin bir odasını itikâf ibadeti için ayırmamız daha uygun olacaktır. Peygamberimiz her Ramazan ayı bu ibadeti son on günlük zaman diliminde gerçekleştirmiş ancak son Ramazan’ında ise bu süreyi yirmi güne çıkarmıştır. (Buhari , İ’tikaf , 3) İtikafa girmek isteyen vatandaşların Ramazan’dan önce mutlaka Müftülüklere müracaat etmesi gerekmektedir.
Fitre (Fıtır Sadakası), temel ihtiyaçlarının ve borcunun dışında belli bir miktar mala sahip olan (80.18 gr altın vb.) müslümanların, kendileri ve bakmakla yükümlü oldukları her kişi için vermeleri gereken sadakadır. Bunda zekatta olduğu gibi, malın artıcı olması ve üzerinden bir yıl geçmesi gibi bir şart gerekli değildir. Fitre ihtiyaç sahibi insanların bayram sevincine katılmasını sağlar. Fitre, kişiyi en azından bir gün için doyuracak bir miktarda olmalıdır. Peygamberimiz fitrenin, Ramazan Bayramı’nın birinci günü sabah namazıyla bayram namazı arasında verilmesini tavsiye etmiştir. Her yıl fitre miktarı, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından belirlenmektedir. 2025 yılı için asgari fitre miktarı yakın zamanda ilan edilecektir.
Fidye, oruç ibadetini yerine getirmeyen müslümanların tutamadıkları her oruç için ihtiyaç sahibi müslümanlara verdikleri bedeli ifade eder. Ramazan’da orucunu tutamayan müslüman, tutamadığı oruçları sonra kaza ederek tutarsa fidye vermesine gerek yoktur. Ancak oruç tutması sağlık açısından sakıncalı olan hastalar ve kaza orucu tutamayan yaşlılar, fidye vermelidirler. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de “Oruç tutmaya güç yetiremeyenler, bir fakir doyumu miktarı fidye öder.” (Bakara, 2 /184 ) buyrulmaktadır. Her fidye miktarı bir fitre (fıtır sadakası) oranındadır.
Teravih kelimesi Arapça’ da “dinlendirmek, rahatlamak” anlamına gelen “terviha” sözcüğünün çoğul halidir. Teravih namazı, yatsı namazı ile vitir namazı arasında kılınan namaza verilen isimdir ve Ramazan ayı boyunca kılınır. Teravih namazı genellikle camide kılınmakla birlikte, evde de kılınabilir. Teravih namazı Peygamberimiz’in önem verdiği sünnetlerden biridir. Peygamberimiz bir hadisinde buyurmuştur ki: “Kim inanarak ve sevabını yalnız Allah’tan bekleyerek Ramazan namazını (teravih) kılarsa, geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhari, Salatü’t-teravih, 1). Teravihi hatimle kılmak isteyen vatandaşlar Bayrampaşa Müftülüğünce belirlenen Camilerde hatimle teravih namazı kılma imkanını bulabileceklerdir.
Kur’ân-ı Kerîm’in indirildiği mübarek gece Kadir Gecesi’dir. Kur’ân-ı Kerîm’in 97. Suresi Kadir suresidir. Kadir Gecesi’nin tam olarak hangi güne denk geldiği bilinemese de hadislerde bu gecenin Ramazan ayının son on günü içerisinde yer aldığı belirtilmiştir. Yaygın bir görüş olarak da Kadir Gecesi’nin Ramazan ayının 27.gecesine tekabül ettiği düşünülmektedir. Bu geceye özgü bir ibadet ve namaz yoktur. Bu gece, dua, tevbe, istiğfar, zikir, Kur’an kıraati ve namaz ile ihya edilebilir. Bu geceyi ihya eden bağışlanır (Darimi, Savm, 54). Peygamberimiz bu gecede “Allah’ ım ! Sen affedicisin, affetmeyi seversin, beni de affet“ diye dua edilmesini tavsiye etmiştir (Tirmizi, Deavat, 84). Yüce Rabbimiz Kadir gecesine ulaşıp o gecede kendisini bağışladığı kullarından olmamızı hepimize nasip eylesin. Bu gece vesileyle tüm camilerde programlar icra edilerek sabaha kadar ibadet yapılabilecek Camiler ilan edilecektir.
