Türkiye'nin Güneydoğu bölgesini vuran depremlerin ardından, Hayata Destek Derneği, bölgedeki 14 milyon kişinin yaşadığı 11 şehirdeki acil ihtiyaçlara odaklanarak, depremzedelere yardım elini uzatmaya devam ediyor. 6 Şubat 2023 tarihinde yaşanan depremlerde 50.783 kişinin hayatını kaybettiği ve 107 bin kişinin yaralandığı resmi olarak açıklandı.
Barınma, gıda dışı ihtiyaçlar, gıda güvenliği, su, arındırma, hijyen, eğitim, geçici yerleşim desteği, ruh sağlığı ve psikolojik destek gibi çeşitli sektörlerde çalışan dernek, toplamda 830.958 afetten etkilenen kişiye yardım elini uzatmış durumda. Mikro hibe projeleriyle depremzedelerin kendi ihtiyaçlarına yönelik çözümler geliştirmelerine destek olan dernek, aynı zamanda Türkiye Yerel STK İnsani Forumu'nun koordinasyon görevini üstlenerek iş birliği içinde hareket ediyor.
Toplamda 50.783 kişinin hayatını kaybettiği, 107.000 kişinin yaralandığı bu felaketin ardından, özellikle Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya'da toplam 787.152 kişi geçici yerleşim yerlerinde yaşıyor. Geçici yerleşimlerin çoğunluğunun resmi olmaması ve %70'inin sahada çeviri yapılmadığını bildirmesi, Türk olmayan sakinlerin sayısının yüksek olduğu Hatay'da özellikle dikkat çekiyor. Yağmur ve kar yağışına karşı yetersiz koruma, barınaklardaki su sızıntıları ve gıda dağıtımının sınırlı olması gibi sorunlar, felaketten etkilenenlerin yaşamını daha da zorlaştırıyor.
Sahalardaki temel sağlık hizmetlerine erişimde ciddi sıkıntılar yaşanırken, nakit yardımı yapılan yerlerin %65'inde temel ihtiyaç maddelerinin satın alınabileceği bir dükkânın bulunmadığı bildiriliyor. Eğitimde de zorluklar yaşanıyor; Adıyaman'da %54, Kahramanmaraş'ta %31 oranında sahada örgün ilköğretime erişim olmadığını belirten sahalar bulunuyor.
Türkiye resmi yetkilileri, uzun vadeli yardıma geçilmesi gerektiğini vurgularken, kış aylarında Adıyaman, Kahramanmaraş ve Malatya'daki kırsal alanlar ve gayri resmi yerleşkelerin öncelikli olarak ele alınması gerektiğini belirtiyor. Su, arındırma ve hijyen ihtiyaçlarının karşılanmasında önemli bir açık olduğu belirtilirken, kış aylarında çadırda yaşamak zorunda kalacak hassas durumdaki ailelere özellikle dikkat çekiliyor. Alternatif barınma seçeneklerinin olmayan hanelere kira karşılığı nakit yardımının yapılması ise kış aylarının öncelikli ihtiyaçları arasında bulunuyor.
HATAY’DA SON DURUM NE?
Hatay'da enkaz kaldırma çalışmalarının sürdüğü şu günlerde, felaketin etkilediği evlerin önüne kendi imkânlarıyla çadır kuran insanların çabaları görmezden gelinmiyor. Ancak, bu çadırların ve gayri resmi barınma alanlarındaki çadırların sökülmesiyle birlikte özellikle mültecilerin karşılaştığı belirsizlikler ve konteyner kentlere yönlendirilmeleri konusunda net bir süreç bulunmamaktadır.
Şehirdeki barınma sorunu, afetin etkisiyle yıkılan veya zarar gören sağlık birimlerinin ihtiyaçları karşılamakta yetersiz kaldığı bir noktada derinleşmektedir. Kış aylarına girilirken, afetten etkilenen kişilerin en temel ihtiyaçları olan elektrikli soba, branda, halı-kilim, su ısıtıcısı ve kışlık giyim eşyaları talep edilmektedir.
Gayri resmi barınma alanlarındaki çadırların kışa uygun olmadığı, yağışlardan sonra su geçirdiği ve içerisindeki eşyaların zarar gördüğü tespit edilmiştir. Bu çadır alanlarında yaşayan insanlar, kalıcı barınma alanlarına sahip olmayı veya mevcut çadır koşullarının kışa uygun hale getirilmesini istemektedir.
Soğuk hava koşulları nedeniyle kişisel hijyen için sıcak suya olan ihtiyaç artarken; su, arındırma ve hijyen (WASH) ekipleri, sahadaki ihtiyaç noktalarına duş-tuvalet üniteleri yerleştirmiş ve altyapı bağlantılarını gerçekleştirmiştir. Ayrıca, içme suyu erişimini artırmak amacıyla 10 adet su filtreleme cihazının montaj çalışmalarına başlanmıştır. Bu destekle birlikte, 11 farklı bölgede içme suyuna erişimin artması öngörülmektedir.
Çadır ve konteyner alanlarında mahremiyet eksikliği nedeniyle özellikle çocuk koruma ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddet vakalarında artış gözlemlemiştir. Fiziksel engeli olan ve savaş yaralanması bulunan bireyleri barındıran prefabrik evlerin bulunduğu alanlar ve konteyner kentler, yüksek hassasiyeti olan insanların yaşam koşulları için fiziksel olarak uygun olmadığına dair saptamalar bulunmuştur. Bu alanda barındırılan nüfusun %30'unun fiziksel engeli olan bireyler olmasına rağmen, barınma alanının girişinde engelli rampası bulunmamaktadır.
Hayata Destek, dağıtım ekipleri aracılığıyla yangın koruma ekipmanları ve soba dağıtımları gerçekleştirmiş, ayrıca aile hijyen paketi, hijyen paketi ve kadın bakım paketi dağıtımlarını sürdürmüştür. Nakit destek projesi kapsamında Antakya ve İskenderun'da değerlendirme toplantıları düzenlenmiş, geçim kaynakları projesi için gerekli protokollerin imzalanma süreci başlatılmıştır.
ADIYAMAN’DA SON GELİŞMELER NELER?
Adıyaman, depremin etkilediği illerden biri olarak büyük bir nüfus kaybına uğramış, 630 bin olan şehir nüfusunun depremden sonra 200 bine düştüğü tahmin edilmektedir. Toplam binaların üçte ikisi orta ya da ağır hasarlıdır ve şehir merkezinden köylere göç devam etmektedir. Konteynerlerin kışa hazırlanması önemli bir gündem maddesi olup, geçici barınma alanlarının kış koşullarına uygun olmaması ciddi risklere neden olmaktadır.
Hayata Destek acil durum ekibi, Akpınar Geçici Barınma Merkezi'ndeki sorunları gözlemlemiş; katlanabilir konteynerlerin yağışlardan etkilendiği, ısınma için dağıtılan sobaların yangın riski taşıdığı tespit edilmiştir. Kentsel çözümler, altyapının iyileştirilmesi gibi ortak ihtiyaçların ön plana çıktığı belirtilmiştir.
Su, arındırma ve hijyen (WASH) ekipleri, temiz ve güvenli suya erişimi artırmak için çalışmaktadır. Temiz suya erişim sorunları, özellikle kırsal bölgelerde ve konteyner kentlerde mide bulantısı ve ishal gibi bulaşıcı hastalıklara neden olmaktadır. Hayata Destek ekipleri, ihtiyaç analizleri sonucunda duş ve tuvalet ünitelerini monte etmiş, özellikle kadınların ve çocukların güvenliği için önlemler almıştır.
Eğitime erişimde zorluklar devam etmektedir. Depremin ardından çocukların okula devamlılığında güçlükler yaşanmış, savunmasız gruplar özellikle engelli çocuklar, özel eğitime erişimde sıkıntılar yaşamıştır. Ampütasyon geçiren çocuklar, eğitim ve psikososyal destek faaliyetlerine ulaşmada engellerle karşılaşmaktadır. Saha ziyaretleri, okula devamlılıkta ciddi ihtiyaçlar olduğunu göstermiştir.
Hayata Destek, çeşitli inisiyatiflerle koruma ekipleri, çocuk işçiliği, çocuk evlilikleri, şiddete maruz kalan kadınlar gibi riskleri tespit etmekte ve destek sağlamaktadır. Ayrıca, Adıyaman'da ekonomik güçlenmeyi desteklemek ve cinsiyet temelli ekonomik fırsat eşitliği yaratmak amacıyla çeşitli projeleri hayata geçirmektedir.
Son olarak, 16 Günlük Aktivizm kapsamında kadınlara yönelik bir futbol turnuvası düzenlenmiş, kadınların spor ve diğer alanlara katılımını vurgulamayı amaçlamıştır. Koç Holding tarafından kurulan Umut Kent Adıyaman Hakan Kozan Yerleşkesi’ndeki Kadın Dayanışma Merkezi'nde çeşitli eğitim ve etkinlikler devam etmektedir.
KAHRAMANMARAŞ’TA HAYATA DÖNÜŞ ÇABALARI
Kahramanmaraş'ta deprem sonrası ağır hasarlı binaların yıkım çalışmaları sürüyor. Düzensiz yerleşim alanları kaldırılmış olsa da enkaz kaldırma çalışmalarında sulama faaliyetinin yapılmaması halk sağlığını tehdit edebilir. Kış mevsimiyle birlikte barınma ihtiyaçları artmakta, özellikle Geçici Barınma Merkezleri ve çadır alanlarında ailelerin ihtiyaçlarının karşılanması gerektiği belirtilmektedir. Çadırların yıprandığı, ısınma sorunları ve alt yapı eksiklikleri konteyner kentlerde zorluklara neden olmaktadır.
Hayata Destek mobil ruh sağlığı ve psikososyal destek (MHPSS) ekipleri, çocuklar ve ailelerle yapılan güçlenme programları, PSS aktiviteleri ve farkındalık oturumları ile psikososyal destek sağlamaktadır. Özellikle çocuklar arasında akran zorbalığını önlemeye yönelik çalışmalar yapılmakta ve çeşitli konularda bilinç kazandırma hedeflenmektedir.
MALATYA’DA KIŞA HAZIRLIK
Malatya'da şehirdeki binaların yarısından fazlasının orta ve ağır hasarlı olduğu bir gerçek. Özellikle Doğanşehir ve Yeşilyurt ilçeleri en fazla hasar gören yerler olarak öne çıkıyor. Artçı depremlerin devam etmesi, afetten etkilenen kişilerin kaygı düzeyini yüksek tutuyor.
Şehir merkezindeki konteyner kentlerde duş ve tuvalet bulunmasına rağmen, köylerdeki konteynerlerde bu olanakların olmaması kış aylarında hijyen imkânlarının kısıtlı olabileceği endişesini beraberinde getiriyor. Ayrıca, konteynerlerdeki ısınma ihtiyacının elektrik bağlantısıyla sağlanması ve şehirde sıkça yaşanan elektrik kesintileri kışa hazırlık sürecinde endişeleri artırıyor.
Bu zorlu süreçte, afetten etkilenen kişilerin ihtiyaçlarını karşılamak ve yaşam koşullarını iyileştirmek için çeşitli önlemler alınmalıdır. Hayata Destek ekibi, özellikle kışın gelmesiyle ortaya çıkabilecek sorunları öngörerek, konteyner kentlerde ve köylerde acil müdahale ve destek sağlama çalışmalarına odaklanmalıdır.
(Kaynak: Hayata Destek Derneği 22.12.2023 Acil Durum Raporu)
Editör: Burak İnceoğlu