Bugün, 19 Aralık 2025 Cuma
Mehmet Şimşek: “Çalışanlarımızın ve emeklilerimizin her zaman yanında olduk. Aylık ve ücretlerinde enflasyonun üzerinde artışlar yaparak alım güçlerini destekledik,” dedi.
Şimdi herkes kendi kendisine sorsun isterseniz; gerçekten Türkiye’de ekonomik kriz var mı? Çalışanlar, emekliler, küçük esnaf, büyük esnaf bu krizden ve enflasyondan etkilendi mi? Aslında Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in dediği gibi rakamlar yükseldi, kısa sürede artışlar oldukça yüksek oldu ama o yüksek rakamın alım değeri nerelerde, bunu görmek lazım.
SON 25 YILIN EKONOMİK SERÜVENİ
1999 seçimlerinden çıkan sonuçla üç partinin (DSP, MHP, ANAP) kurduğu koalisyon hükümeti kuruldu. 2000’li yılların başlangıcı bu hükümetle başladı. Üçlü koalisyon döneminde, 2001 yılında büyük bir ekonomik kriz yaşandı.
2001 Yılı:
Asgari ücret net: 122.186.520 TL
En düşük emekli maaşı: 177.000.000 TL
Çeyrek altın: 9.273.049 TL
Dolar fiyatı: 1.231.322 TL
Ekmek fiyatı: 500.000 TL
Enflasyon: %68,5
Krizin yaşandığı 2001 yılında: Asgari ücretle 13,5 çeyrek altın, 995 dolar veya 2.440 ekmek alınıyordu. En düşük emekli aylığına ise 19 çeyrek altın, 1.437 dolar veya 3.540 ekmek alınıyordu.
ERKEN SEÇİM GÜÇLÜ İKTİDAR
Kriz üzerine 3 Kasım 2002 yılında erken seçime gidildi. Bu seçimlerde %34,5 oy alan AK Parti; MHP ve DYP’nin baraj dışında kalmasıyla 450 milletvekili olan TBMM’de %66 oranıyla 363 üyeye sahip oldu ve güçlü iktidar oldu. 3 Kasım 2002 seçimleri sonrası AK Parti iktidarının başlangıcı saydığımız Ocak 2003 tarihi itibarıyla iktidarın icraatları başlamış oldu.
2003 Yılı:
Asgari ücret net: 225.999.000 TL
En düşük emekli maaşı: 332.000.000 TL
Çeyrek altın: 30.691.293 TL
Dolar fiyatı: 1.647.654 TL
Ekmek fiyatı: 15.000.000 TL
Enflasyon: %18,4
Güçlü iktidarın başladığı 2003 yılında: Asgari ücret, 7,5 çeyrek altın, 1.372 dolar veya 1.500 ekmek alınıyordu. En düşük emekli aylığı, 11 çeyrek altın, 2.015 dolar veya 2.214 ekmek alınıyordu.
6 SIFIR ATILDI "YTL" DÖNEMİ
2005 yılında paradan altı sıfır atılmasıyla "YTL" dönemine geçildi. Bu dönem, alım gücünün dolar ve altın bazında zirve yaptığı yıllar olarak kayda geçti.
2005 Yılı:
Asgari ücret : 350 YTL
En düşük emekli maaşı : 437 YTL
Çeyrek altın : 38 YTL
Dolar 1.35 YTL
Ekmek : 0.15 YTL
Enflasyon : 9.3
6 Sıfırın atıldığı 2005 Yılında : Asgari ücret, 9.2 Çeyrek Altın. 2500 Dolar, 2334 Ekmek alınıyordu. En düşük Emekli aylığı, 11.5 Çeyrek Altın, 3120 Dolar, 2913 Ekmek alınıyordu.
DENGELER DEŞTİ, EMEKLİ GERİ PLANA İTİLDİ
2016 yılında dengeler değişiyor. En düşük emekli maaşı asgari ücretin üstünde olurken; 2015 seçimlerinde asgari ücrete verilen seyyanen zam sonrası 2016 yılında en düşük emekli maaşı, asgari ücretin altında kaldı.
2016 Yılı:
Asgari ücret : 1301 TL
En düşük emekli maaşı : 1265 TL
Çeyrek altın : 205 TL
Dolar 3.10 TL
Ekmek : 1.25 TL
Enflasyon : 9.94
2016 Yılında: Asgari ücre, 6.3 Çeyrek Altın. 420 Dolar, 1041 Ekmek alınıyordu. En düşük Emekli aylığı, 6.2 Çeyrek Altın, 408 Dolar, 1012 Ekmek alınıyordu.
SİSTEM DEĞİŞİKLİĞİ VE DERİNLEŞEN KRİZ
2018 seçimleri ile Türkiye Cumhuriyeti yönetim sistemi değişti. Parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildi. Tüm yetkiler tek kişi üzerinde toplandı. Hükümet kabinesini Cumhurbaşkanı seçerek hükümet kuruldu. Yeni sistemin başlangıcı olan 2018 yılında her şey tersine dönmeye başladı. Rakamlar yükseliyor ama alım gücü hızla düşmeye başlıyor.
2018 Yılı:
Asgari ücret : 1603 TL
En düşük emekli maaşı : 1578 TL
Çeyrek altın : 310 YTL
Dolar 5.00 TL
Ekmek : 1.50 TL
Enflasyon : 33.64
Sistemin değiştiği 2018 Yılı: Asgari ücre, 5.1 Çeyrek Altın. 320 Dolar, 1069 Ekmek alıyordu.
En düşük Emekli aylığı, 5 Çeyrek Altın, 315 Dolar, 1052 Ekmek alıyordu.
PANDEMİ VE SONRASI
Dünyanın başına bela olan pandemi döneminin sona erdiği 2022 yılından itibaren tüm dengeler altüst oldu. Hızlı rakam artışları ve enflasyon yaşanırken, alım gücü hızla yere çakıldı. 2022 yılı ile birlikte önüne geçilemez bir kriz ortamı ve alım gücünün hızla düştüğü bir dönem başlar. Burada enteresan olan ise dolar ve altın alım gücü düşerken ekmek alım gücünün yükseliyor olmasıdır.
2022 Yılı:
Asgari ücret : 5500 TL
En düşük emekli maaşı : 4516 TL
Çeyrek altın : 1760 TL
Dolar 18.73 TL
Ekmek : 3.00 TL
Enflasyon : 64.27
2022 Yılı: Asgari ücre, 3.1 Çeyrek Altın. 293.5 Dolar, 1833 Ekmek alıyordu. En düşük Emekli aylığı, 2.5 Çeyrek Altın, 241 Dolar, 1505 Ekmek alıyordu.
2025 yılı ağır şartların tesirini iyiden iyiye hissettirdi.
2025 Yılı:
Asgari ücret : 22.104 TL
En düşük emekli maaşı : 16.880 TL
Çeyrek altın : 9.837 TL
Dolar 42.72 TL
Ekmek : 15.00 TL
Enflasyon : 35.91
2025 Yılında: Asgari ücre, 2.3 Çeyrek Altın. 517 Dolar, 1474 Ekmek alıyor. En düşük Emekli aylığı, 1.7 Çeyrek Altın, 385.2 Dolar, 1126 Ekmek alıyor.
200 TL NE İDİ NE OLDU?
Türk Lirasının en büyük banknotu 200 TL, 2009 yılında tedavüle çıktı. O dönem 3 çeyrek altın, 130 dolar veya 550 ekmek alıyordu. Şimdi 3 çeyrek altın için 147 tane 200 TL, 130 dolar için 28 tane 200 TL, asgari ücret için ise 111 tane 200 TL vermek gerekiyor. Bu göstergeler paranın değerinin nasıl düştüğünü gösteriyor.
2022 YILINDA NELER OLDU?
2022 yılına gelindiği zaman büyük bir devalüasyon yaşandı. Binlerle ifade edilen para milyonlarla telaffuz edilmeye başlandı. Fiyatlar 10 kat ve daha fazla arttı. %1500’leri bulan devalüasyon ile %150’leri bulan enflasyon vatandaşın belini büktü ve bükmeye devam ediyor.
ZAM YAPMAK MI, HAYATI UCUZLATMAK MI?
Her yıl aralık ayı geldiği zaman asgari ücret, emekli maaşı ve memur maaşı zamları tartışılır. Herkes ne kadar zam yapılacağını konuşur; fakat hiç kimse hayatı nasıl ucuzlatırız, bunun için ne yapılır diye konuşmaz. Özellikle asgari ücrete, petrol ürünlerine ve vergi gibi kamu alacaklarına yapılacak zamlar, her şeye zam gelmesi demektir. Asgari ücrete yapılacak zam işsizliği de beraberinde getirir.
EMEKLİ KÜLFET GÖRÜLEMEZ!
Önceki yıllarda emekli, maaşıyla rahat geçiniyordu. Emekli olduğu zaman aldığı emeklilik ikramiyesiyle ev, araba alabiliyordu. 2016 sonrası emeklinin maaşı eridi ve asgari ücretin hayli gerisine düştü. Düşen alım gücü yaşam koşullarını ağırlaştırdı; emekliler yaşlı haline rağmen ağır işlerde bile çalışmak zorunda kaldı. Son zamanlarda emekliye verilen maaş külfet olarak görüldü. Oysaki emekli, çalıştığı sürece devletin kasasına ciddi bütçe getiren, emekliliğinde geri almak üzere para yatıran kişidir; şimdi de o parayı geri alıyor. Emekli gözden çıkarıldı, külfet olarak görülmeye başlandı.
SONUÇ
Son yirmi beş yıllık süreci mercek altına aldığımızda, Türkiye’nin hem çok zorlu hem de umut verici dönemlerden geçtiğini görüyoruz. 2001 ekonomik krizi, ülkede üçlü bir koalisyon hükümeti olmasına rağmen alınan kararlı önlemlerle kısa sürede kontrol altına alındı. Ardından gerçekleşen erken seçim, ülkeyi tek partili güçlü bir iktidar dönemine taşıdı. İktidarın ilk dönemindeki istikrarlı duruş, krizin izlerini hızla sildi.
2005 yılına gelindiğinde Türk lirasından altı sıfır atılarak tarihi bir adım atıldı. Bu operasyon, paranın üzerindeki işlem külfetini ortadan kaldırırken Türk lirasına olan güveni yeniden tesis etti. Bir dönem %70’ler seviyesinde seyreden enflasyon %9 bandına kadar geriledi; piyasalarda güven ortamı oluşurken vatandaşın alım gücü de hissedilir şekilde yükseldi. Dünya genelinde finansal sarsıntılar yaşansa bile Türkiye, bu süreci "teğet geçecek" söyleminin gölgesinde nispeten daha az hasarla atlattı.
Ancak zamanla bu refah dönemi, yerini derinleşen bir ekonomik darboğaza bıraktı. Türkiye’nin yönetim sisteminde yaşadığı değişimle birlikte ekonomik kriz daha belirgin hale gelmeye başladı. Tüm dünyayı sarsan pandemi süreci ise mevcut krizi daha da derinleştiren bir faktör oldu. Geçmişte koalisyon hükümetleri dönemindeki krizlere kısa sürede çözüm üretilebilirken; bugün tek başına ve güçlü bir yönetim yapısına rağmen krizin derinleşmesi ve bir çözüm yolu bulunamaması dikkat çekicidir.
Gelinen noktada toplumun geniş bir kesimi, yoksulluk sınırının oldukça altında bir gelirle yaşam mücadelesi veriyor. Asgari ücretli ve emekli kesim, açlık sınırının dahi altında hayatta kalmaya çalışırken; toplum, sosyal yardımlara muhtaç ve yardım kuruluşlarından medet umar hale geldi.
Yönetimin tüm iyimser tablolar çizme çabasına rağmen; emekliler, çalışanlar ve esnaf her geçen gün ekonomik olarak erimeye devam ediyor. Bugün ne yazık ki toplumun büyük bir çoğunluğu can çekişirken, sadece küçük bir azınlığın yüksek refah standartlarında yaşam sürdüğü adaletsiz bir tabloyla karşı karşıyayız.
İstanbul
19.12.2025
